Thương nhân là một chủ thể kinh doanh được pháp luật công nhận, bao gồm cả tổ chức kinh tế và cá nhân. Để được xem là thương nhân, một chủ thể phải đáp ứng đủ 4 đặc điểm cốt lõi: có đăng ký kinh doanh, hoạt động thương mại vì mục đích sinh lợi, hoạt động độc lập và thường xuyên. Bài viết này của Hoàng Nam sẽ phân tích chi tiết 4 đặc điểm pháp lý này theo Luật Thương mại 2005 để giúp bạn nhận biết chính xác một chủ thể có phải là thương nhân là gì.
Thương nhân là gì? Định nghĩa chính xác theo Luật Thương mại 2005
Thương nhân là gì? Đây là một khái niệm pháp lý quan trọng mà bất kỳ ai tham gia vào hoạt động kinh doanh cũng cần nắm rõ. Việc hiểu đúng bản chất của thương nhân giúp các chủ thể kinh doanh tuân thủ đúng pháp luật và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Phân biệt hóa đơn trực tiếp và hóa đơn GTGT (hóa đơn đỏ) qua 5 điểm cốt lõi về đối Read more
Soạn thảo điều lệ công ty là bước đi bắt buộc nhưng đầy rủi ro. Bài viết này sẽ chỉ Read more
Hướng dẫn 3 cách tính giá trước thuế (giá chưa VAT) nhanh và chính xác nhất qua công thức, công Read more
Nắm vững 9 quy định pháp lý về hợp đồng góp vốn kinh doanh để bảo vệ quyền lợi và Read more
Trích dẫn Khoản 1, Điều 6 Luật Thương mại 2005 về khái niệm thương nhân
Theo quy định tại Khoản 1, Điều 6 Luật Thương mại 2005, khái niệm thương nhân được định nghĩa một cách rõ ràng và cụ thể.
“Thương nhân bao gồm tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên và có đăng ký kinh doanh.”
Như vậy, một chủ thể chỉ được công nhận là thương nhân khi đáp ứng đầy đủ các dấu hiệu được liệt kê trong điều luật này. Đây là cơ sở pháp lý cao nhất để xác định tư cách thương nhân của một cá nhân hay tổ chức.
Phân biệt rõ ràng hai khái niệm dễ nhầm lẫn: “Thương nhân” và “Doanh nhân”
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa “thương nhân” và “doanh nhân”. Tuy nhiên, đây là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau về bản chất pháp lý và ý nghĩa xã hội.
- Thương nhân: Là một thuật ngữ pháp lý, dùng để chỉ các chủ thể (cá nhân hoặc tổ chức) đáp ứng đủ các điều kiện do pháp luật quy định như đã nêu ở trên.
- Doanh nhân: Là một thuật ngữ xã hội, thường dùng để chỉ những người làm kinh doanh, quản lý doanh nghiệp, có tài năng và thành tựu nhất định trong lĩnh vực kinh doanh. Một doanh nhân có thể là người đại diện theo pháp luật của một thương nhân (tổ chức kinh tế) nhưng bản thân họ không phải lúc nào cũng là thương nhân.
| Tiêu chí | Thương nhân | Doanh nhân |
|---|---|---|
| Bản chất | Là một khái niệm pháp lý | Là một khái niệm xã hội, kinh tế |
| Chủ thể | Bao gồm cả tổ chức và cá nhân | Thường chỉ cá nhân |
| Căn cứ xác định | Dựa trên các quy định của pháp luật | Dựa trên vai trò, vị trí và thành tựu kinh doanh |
4 Đặc điểm pháp lý then chốt để nhận biết một chủ thể là thương nhân
Để một chủ thể được pháp luật Việt Nam công nhận là thương nhân, họ phải đồng thời thỏa mãn 4 đặc điểm pháp lý cốt lõi sau đây. Sự thiếu vắng bất kỳ đặc điểm nào cũng sẽ khiến chủ thể đó không được coi là thương nhân.
1. Có đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật
Đây là đặc điểm mang tính hình thức nhưng lại là điều kiện tiên quyết. Việc đăng ký kinh doanh là sự thừa nhận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về sự tồn tại hợp pháp của một chủ thể kinh doanh trên thị trường.
Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh (hoặc các giấy tờ có giá trị tương đương) là “giấy khai sinh” của một thương nhân. Thiếu nó, mọi hoạt động thương mại dù có thường xuyên và sinh lợi đến đâu cũng không được công nhận tư cách thương nhân. Việc này cũng đặt ra câu hỏi liệu bán hàng online có cần đăng ký kinh doanh không để được coi là thương nhân.
2. Thực hiện hoạt động thương mại nhằm mục đích sinh lợi
Mục đích cuối cùng của mọi thương nhân là tìm kiếm lợi nhuận. Hoạt động thương mại theo Luật Thương mại 2005 là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.
- Mục đích sinh lợi: Đây là động cơ chính thúc đẩy thương nhân tham gia thị trường. Lợi nhuận là phần chênh lệch giữa doanh thu và chi phí.
- Loại trừ hoạt động phi lợi nhuận: Các tổ chức hoạt động vì mục đích từ thiện, xã hội, không đặt mục tiêu lợi nhuận lên hàng đầu sẽ không được coi là thương nhân.
Hoạt động thương mại rất đa dạng, từ những hình thức truyền thống đến hiện đại. Để hiểu rõ hơn về một trong những hình thức sơ khai của nó, bạn có thể tìm hiểu mậu dịch là gì.
3. Hoạt động thương mại một cách độc lập, tự nhân danh mình
Đặc điểm này thể hiện vị thế pháp lý của thương nhân khi tham gia vào các giao dịch. Thương nhân phải tự mình thực hiện các hoạt động thương mại, nhân danh chính mình để xác lập và thực hiện các quyền và nghĩa vụ.
- Tự nhân danh mình: Thương nhân tự chịu trách nhiệm về mọi hoạt động của mình trước pháp luật bằng toàn bộ tài sản (đối với cá nhân kinh doanh, chủ DNTN) hoặc trong phạm vi vốn góp (đối với công ty).
- Phân biệt với người lao động: Người lao động trong doanh nghiệp cũng tham gia vào hoạt động kinh doanh nhưng họ nhân danh và làm theo sự chỉ đạo của doanh nghiệp, không phải nhân danh chính mình. Do đó, họ không phải là thương nhân.
4. Hoạt động thương mại một cách thường xuyên, liên tục
Tính “thường xuyên” và “chuyên nghiệp” là một trong những đặc điểm pháp lý của thương nhân. Hoạt động thương mại phải là công việc chính, được thực hiện lặp đi lặp lại như một nghề nghiệp chứ không phải các giao dịch mang tính thời vụ, ngẫu nhiên.
Ví dụ, một người thỉnh thoảng bán chiếc xe máy cũ của mình thì không được coi là thương nhân. Nhưng một cửa hàng chuyên mua đi bán lại xe máy cũ thì hoạt động đó mang tính thường xuyên và chủ cửa hàng đó được coi là thương nhân (nếu có đăng ký kinh doanh).
Các loại hình thương nhân phổ biến tại Việt Nam hiện nay
Dựa trên định nghĩa và các đặc điểm đã phân tích, pháp luật Việt Nam công nhận hai nhóm thương nhân chính. Việc phân loại thương nhân theo luật Việt Nam giúp xác định rõ hơn về cơ cấu và quy mô của các chủ thể kinh doanh.
Tổ chức kinh tế (Doanh nghiệp, Hợp tác xã, Liên hiệp hợp tác xã)
Đây là loại hình thương nhân phổ biến nhất, bao gồm các tổ chức được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật.
- Doanh nghiệp: Được thành lập theo Luật Doanh nghiệp, bao gồm công ty TNHH, công ty cổ phần, công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân. Để hiểu sâu hơn, bạn có thể xem bài viết chi tiết doanh nghiệp là gì.
- Hợp tác xã, Liên hiệp hợp tác xã: Được thành lập và hoạt động theo Luật Hợp tác xã.
Các tổ chức kinh tế này đều có tư cách pháp nhân là gì (trừ doanh nghiệp tư nhân), có tài sản riêng và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó.
Cá nhân hoạt động thương mại (Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh độc lập)
Đây là hình thức thương nhân do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình.
- Hộ kinh doanh: Là một hình thức kinh doanh phổ biến ở quy mô nhỏ, do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập. Với kinh nghiệm của Hoàng Nam, chúng tôi nhận thấy đây là lựa chọn của nhiều người khi mới bắt đầu khởi nghiệp. Bạn có thể tìm hiểu kỹ hơn về loại hình này qua bài viết hộ kinh doanh.
- Cá nhân kinh doanh độc lập: Một số cá nhân hoạt động thương mại độc lập trong các lĩnh vực không yêu cầu thành lập hộ kinh doanh nhưng vẫn phải đăng ký với cơ quan thuế.
Quyền và nghĩa vụ cơ bản của thương nhân khi tham gia thị trường
Khi được pháp luật công nhận tư cách thương nhân, chủ thể sẽ có những quyền và nghĩa vụ tương ứng để đảm bảo một môi trường kinh doanh công bằng và minh bạch.
Các quyền lợi hợp pháp của thương nhân
Thương nhân được hưởng các quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm.
- Quyền bình đẳng trước pháp luật.
- Quyền được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
- Quyền tự chủ kinh doanh, lựa chọn hình thức, ngành nghề, địa bàn.
- Quyền trực tiếp hoặc thông qua người đại diện để thực hiện hoạt động thương mại.
- Các quyền khác được pháp luật công nhận.
Những quyền này là nền tảng của quyền tự do kinh doanh được Hiến pháp và pháp luật bảo vệ.
Các nghĩa vụ pháp lý thương nhân phải tuân thủ
Bên cạnh quyền lợi, thương nhân phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ để đảm bảo hoạt động kinh doanh hợp pháp.
- Nghĩa vụ đăng ký kinh doanh: Tuân thủ các quy định về đăng ký và thay đổi đăng ký kinh doanh.
- Nghĩa vụ về thuế: Kê khai và nộp thuế đầy đủ, đúng hạn.
- Nghĩa vụ về kế toán: Tổ chức công tác kế toán, lập và nộp báo cáo tài chính trung thực.
- Nghĩa vụ với người lao động: Tuân thủ pháp luật lao động về hợp đồng, bảo hiểm, điều kiện làm việc.
- Nghĩa vụ bảo vệ môi trường và người tiêu dùng.
Ngày nay, các hoạt động thương mại ngày càng đa dạng, bao gồm cả các dịch vụ phức tạp như trung gian thanh toán, đòi hỏi thương nhân phải tuân thủ nhiều quy định pháp lý chặt chẽ hơn.
Tóm lại, việc xác định một chủ thể có phải là thương nhân hay không phải dựa trên 4 đặc điểm pháp lý rõ ràng chứ không chỉ qua tên gọi. Hiểu đúng khái niệm thương nhân là gì giúp các cá nhân, tổ chức kinh doanh tuân thủ đúng pháp luật, bảo vệ quyền lợi của mình và vận hành hiệu quả trong môi trường thương mại. Đây là kiến thức nền tảng cho bất kỳ ai đang và sẽ tham gia vào hoạt động kinh doanh.
Nếu bạn thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ để lan tỏa kiến thức. Đừng quên theo dõi website của chúng tôi thường xuyên để cập nhật những thông tin pháp lý kinh doanh mới nhất và chính xác nhất!
Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Để được tư vấn tốt nhất, vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi để được tư vấn cụ thể dựa trên nhu cầu thực tế của bạn.
