Bạn có biết rằng có những doanh nghiệp hoạt động không chỉ vì lợi nhuận mà còn để giải quyết các vấn đề cấp thiết của xã hội và môi trường? Đó chính là doanh nghiệp xã hội. Bài viết này của Hoàng Nam sẽ giúp bạn nhận diện chính xác mô hình kinh doanh đặc biệt này qua 3 dấu hiệu cốt lõi, đồng thời cung cấp một lộ trình chi tiết từ A-Z về thủ tục thành lập, giúp bạn biến ý tưởng vì cộng đồng thành hiện thực. Để hiểu rõ hơn về bản chất của mô hình này, việc nắm bắt doanh nghiệp xã hội là gì là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất.
3 Dấu hiệu “vàng” giúp bạn nhận biết chính xác doanh nghiệp xã hội
Để nhận biết một doanh nghiệp xã hội, bạn cần dựa vào ba tiêu chí cốt lõi: sứ mệnh xã hội là ưu tiên hàng đầu, cam kết tái đầu tư lợi nhuận cho cộng đồng, và hoạt động dựa trên nguyên tắc kinh doanh bền vững, minh bạch.
Hướng dẫn chi tiết 4 bước nộp tờ khai thuế qua mạng điện tử cho doanh nghiệp mới. Bài viết Read more
Hướng dẫn chi tiết 5 bước mở shop bao cao su thành công, từ thủ tục pháp lý, chuẩn bị Read more
Hướng dẫn 3 bước tính tiền lãi chậm nộp thuế doanh nghiệp năm 2025 chính xác theo quy định, giúp Read more
Mã số thuế cá nhân là gì? Bài viết này sẽ giải đáp 5 điều quan trọng nhất cho người Read more
Dấu hiệu 1: Sứ mệnh và mục tiêu hoạt động là giải quyết vấn đề xã hội, môi trường
Đây là đặc điểm nhận dạng cơ bản và quan trọng nhất của một doanh nghiệp xã hội. Mục tiêu chính mà họ theo đuổi không phải là tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông, mà là tạo ra tác động xã hội hoặc môi trường tích cực và bền vững.
Các vấn đề mà doanh nghiệp xã hội thường tập trung giải quyết bao gồm:
- Hỗ trợ các cộng đồng yếu thế (người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn).
- Bảo vệ môi trường, phát triển nông nghiệp sạch, năng lượng tái tạo.
- Phát triển giáo dục, y tế và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
- Bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch bền vững.
Mọi quyết định kinh doanh, từ phát triển sản phẩm đến chiến lược marketing, đều xoay quanh sứ mệnh xã hội đã đề ra. Đây là điểm khác biệt căn bản so với một doanh nghiệp là gì thông thường, nơi lợi nhuận thường là thước đo thành công cao nhất.
Dấu hiệu 2: Cam kết tái đầu tư phần lớn lợi nhuận cho mục tiêu cộng đồng
Doanh nghiệp xã hội phải cam kết sử dụng phần lớn lợi nhuận sau thuế hàng năm để tái đầu tư nhằm thực hiện mục tiêu xã hội, môi trường đã đăng ký. Đây không chỉ là một lời hứa mà là một yêu cầu pháp lý bắt buộc.
Cụ thể, theo quy định của pháp luật Việt Nam, doanh nghiệp xã hội phải dành ra ít nhất 51% tổng lợi nhuận sau thuế hàng năm để tái đầu tư. Việc tái đầu tư lợi nhuận này có thể được thực hiện qua các hình thức như:
- Mở rộng quy mô hoạt động để tạo thêm việc làm cho người yếu thế.
- Đầu tư vào công nghệ sản xuất sạch hơn.
- Thực hiện các dự án cộng đồng trực tiếp.
- Nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ để phục vụ tốt hơn cho đối tượng mục tiêu.
Dấu hiệu 3: Hoạt động dựa trên nguyên tắc kinh doanh bền vững và minh bạch
Doanh nghiệp xã hội không phải là một tổ chức từ thiện. Họ vẫn là một tổ chức kinh tế là gì hoạt động kinh doanh, tạo ra sản phẩm, dịch vụ và có doanh thu để tự trang trải chi phí và phát triển. Mô hình kinh doanh của họ phải đảm bảo tính phát triển bền vững cả về tài chính và tác động xã hội.
Bên cạnh đó, tính minh bạch là yếu tố sống còn. Doanh nghiệp xã hội phải công khai và báo cáo rõ ràng về:
- Tình hình hoạt động kinh doanh.
- Việc sử dụng lợi nhuận để tái đầu tư.
- Đo lường và đánh giá các tác động xã hội, môi trường đã tạo ra.
Sự minh bạch này không chỉ giúp xây dựng lòng tin với khách hàng, nhà đầu tư mà còn là cơ sở để được hưởng các chính sách ưu đãi từ nhà nước.
Doanh nghiệp xã hội khác gì doanh nghiệp thông thường và tổ chức phi lợi nhuận?
Sự khác biệt giữa ba mô hình này nằm ở mục tiêu cốt lõi, cách sử dụng lợi nhuận và cơ cấu pháp lý. Việc phân biệt rõ ràng sẽ giúp các nhà sáng lập lựa chọn đúng con đường cho mình.
So sánh về mục tiêu cốt lõi: Lợi nhuận vs. Tác động xã hội
Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở mục đích cuối cùng của tổ chức.
| Tiêu chí | Doanh nghiệp thông thường | Doanh nghiệp xã hội | Tổ chức phi lợi nhuận (NGO) |
|---|---|---|---|
| Mục tiêu chính | Tối đa hóa lợi nhuận cho chủ sở hữu/cổ đông. | Cân bằng giữa lợi nhuận và tạo tác động xã hội/môi trường. | Giải quyết vấn đề xã hội/môi trường (không đặt mục tiêu lợi nhuận). |
So sánh về cách thức sử dụng lợi nhuận
Cách phân phối lợi nhuận phản ánh rõ nhất bản chất của từng mô hình.
- Doanh nghiệp thông thường: Lợi nhuận được chia cho các cổ đông, chủ sở hữu hoặc tái đầu tư để tối đa hóa lợi nhuận trong tương lai.
- Doanh nghiệp xã hội: Ít nhất 51% lợi nhuận được tái đầu tư cho mục tiêu xã hội. Phần còn lại có thể được chia cho các nhà đầu tư hoặc giữ lại.
- Tổ chức phi lợi nhuận: Toàn bộ lợi nhuận (nếu có) phải được sử dụng để phục vụ sứ mệnh của tổ chức, không được chia cho cá nhân nào.
So sánh về cơ cấu pháp lý và nguồn vốn hoạt động
Về mặt pháp lý, doanh nghiệp xã hội không phải là một loại hình doanh nghiệp riêng biệt mà là một danh xưng gắn với các loại hình doanh nghiệp hiện có như doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH, công ty cổ phần. Trong khi đó, nhiều người vẫn còn nhầm lẫn về khái niệm hợp tác xã là gì và cho rằng đây là một dạng doanh nghiệp xã hội, nhưng thực tế đây là hai mô hình có cơ sở pháp lý khác nhau.
- Nguồn vốn: Doanh nghiệp xã hội có thể huy động vốn từ nhiều nguồn đa dạng hơn, bao gồm vốn góp từ các nhà sáng lập, vốn đầu tư có trách nhiệm, vay vốn ưu đãi, và nhận tài trợ từ các tổ chức.
- Pháp lý: Họ hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và phải đáp ứng thêm các tiêu chí của doanh nghiệp xã hội. Tổ chức phi lợi nhuận thường hoạt động dưới dạng quỹ xã hội, quỹ từ thiện theo quy định riêng.
Những “trái ngọt” và ví dụ điển hình khi theo đuổi sứ mệnh xã hội
Theo đuổi con đường kinh doanh tạo tác động không chỉ mang lại giá trị cho cộng đồng mà còn đem đến những lợi ích thiết thực cho chính doanh nghiệp.
Các chính sách ưu đãi, hỗ trợ từ nhà nước dành riêng cho doanh nghiệp xã hội
Nhà nước Việt Nam ngày càng có nhiều chính sách khuyến khích phát triển mô hình này. Doanh nghiệp xã hội có thể được hưởng các ưu đãi cho doanh nghiệp xã hội như:
- Được tư vấn, hỗ trợ về thủ tục pháp lý miễn phí.
- Hưởng các chính sách ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp.
- Ưu tiên tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội và các quỹ phát triển khác.
- Được hỗ trợ đào tạo, xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường.
Nhiều doanh nghiệp xã hội cũng thuộc nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, do đó có thể nhận được các gói hỗ trợ kép từ chính phủ.
Các mô hình doanh nghiệp xã hội thành công tại Việt Nam (KOTO, Tò He, Reaching Out)
Việt Nam đã chứng kiến sự thành công của nhiều mô hình doanh nghiệp xã hội truyền cảm hứng:
- KOTO (Know One, Teach One): Là một nhà hàng và trung tâm đào tạo nghề nhân đạo, KOTO chuyên đào tạo và tạo việc làm trong ngành nhà hàng – khách sạn cho thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn.
- Tò He: Doanh nghiệp này tạo ra sân chơi sáng tạo cho trẻ em thiệt thòi, sau đó sử dụng các tác phẩm nghệ thuật của các em để thiết kế và sản xuất các sản phẩm thời trang, đồ lưu niệm độc đáo.
- Reaching Out (Vươn tới): Đặt tại Hội An, Reaching Out tạo việc làm cho người khuyết tật thông qua việc sản xuất và kinh doanh các sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo và vận hành một quán trà yên tĩnh.
Lộ trình chi tiết A-Z: Thủ tục thành lập doanh nghiệp xã hội theo Luật Doanh nghiệp 2020
Quy trình thành lập doanh nghiệp xã hội về cơ bản tương tự như thành lập một doanh nghiệp thông thường, nhưng cần bổ sung một số cam kết quan trọng.
Điều kiện cần và đủ để được công nhận là doanh nghiệp xã hội
Một doanh nghiệp được công nhận là doanh nghiệp xã hội khi đáp ứng đủ các điều kiện sau:
- Là doanh nghiệp được đăng ký thành lập theo quy định của Luật Doanh nghiệp.
- Mục tiêu hoạt động nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường vì lợi ích cộng đồng.
- Cam kết sử dụng ít nhất 51% lợi nhuận hằng năm để tái đầu tư cho mục tiêu xã hội, môi trường đã đăng ký.
Ngay cả một công ty gia đình cũng có thể đăng ký trở thành doanh nghiệp xã hội nếu đáp ứng các tiêu chí trên, chuyển đổi mục tiêu từ lợi ích gia đình sang lợi ích cộng đồng.
Hướng dẫn 5 bước đăng ký thành lập doanh nghiệp xã hội
Để thực hiện thủ tục đăng ký doanh nghiệp xã hội, bạn cần tuân thủ theo 5 bước sau:
- Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ: Hồ sơ tương tự như doanh nghiệp thông thường nhưng phải kèm theo Bản cam kết thực hiện mục tiêu xã hội, môi trường.
- Bước 2: Nộp hồ sơ: Nộp hồ sơ tại Phòng Đăng ký kinh doanh thuộc Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh/thành phố nơi doanh nghiệp đặt trụ sở.
- Bước 3: Thẩm định và cấp Giấy chứng nhận: Trong vòng 03 ngày làm việc, nếu hồ sơ hợp lệ, Phòng Đăng ký kinh doanh sẽ cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
- Bước 4: Công bố thông tin: Doanh nghiệp phải công bố nội dung đăng ký doanh nghiệp trên Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.
- Bước 5: Khắc dấu và các thủ tục sau thành lập: Tiến hành khắc dấu, mở tài khoản ngân hàng, đăng ký chữ ký số và kê khai thuế ban đầu.
Tại Hoàng Nam, chúng tôi nhận thấy rằng việc chuẩn bị Bản cam kết là bước quan trọng nhất, cần trình bày rõ ràng, thuyết phục về mục tiêu và kế hoạch hành động của doanh nghiệp. Để được hướng dẫn chi tiết hơn, bạn có thể tham khảo bài viết chuyên sâu về thành lập doanh nghiệp xã hội.
Quyền và nghĩa vụ pháp lý của doanh nghiệp xã hội cần tuân thủ
Bên cạnh quyền và nghĩa vụ của một doanh nghiệp thông thường, doanh nghiệp xã hội còn có:
Quyền:
- Huy động và nhận tài trợ từ cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức trong và ngoài nước.
- Được hưởng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ từ Nhà nước.
Nghĩa vụ:
- Duy trì mục tiêu và điều kiện của doanh nghiệp xã hội trong suốt quá trình hoạt động.
- Không được sử dụng các khoản tài trợ huy động được cho mục đích khác ngoài việc trang trải chi phí quản lý và thực hiện mục tiêu xã hội.
- Thông báo với cơ quan đăng ký kinh doanh khi chấm dứt thực hiện mục tiêu xã hội hoặc không còn đáp ứng điều kiện.
- Lập và nộp báo cáo đánh giá tác động xã hội hằng năm.
Doanh nghiệp xã hội không chỉ là một mô hình kinh doanh, mà còn là một giải pháp mạnh mẽ cho các thách thức xã hội và môi trường. Với 3 dấu hiệu nhận biết cốt lõi và một hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện, việc thành lập và vận hành một doanh nghiệp xã hội tại Việt Nam đang trở nên khả thi hơn bao giờ hết. Đây là con đường dành cho những ai khao khát tạo ra tác động bền vững, cân bằng giữa lợi ích kinh tế và giá trị cộng đồng.
Nếu bạn thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ để lan tỏa kiến thức này. Đừng quên theo dõi chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất về kinh doanh và pháp lý!
Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Để được tư vấn tốt nhất, vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi để được tư vấn cụ thể dựa trên nhu cầu thực tế của bạn.
