Thuế TNDN hoãn lại là một khái niệm quan trọng nhưng thường gây nhầm lẫn cho kế toán viên, về bản chất đây là khoản thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ phải nộp hoặc được hoàn lại trong tương lai. Hiểu rõ về tài sản thuế hoãn lại và nợ phải trả thuế hoãn lại sẽ giúp doanh nghiệp phản ánh chính xác hơn nghĩa vụ thuế trên báo cáo tài chính, tránh các rủi ro tiềm ẩn và tối ưu hóa dòng tiền.
Thuế TNDN hoãn lại là gì? Phân biệt Tài sản và Nợ phải trả
Để hiểu đúng bản chất, chúng ta cần phân biệt rõ ba khái niệm cốt lõi: thuế TNDN hoãn lại, tài sản thuế TNDN hoãn lại và nợ phải trả về thuế TNDN hoãn lại.
Chỉ 3 phút để hiểu rõ thuế giá trị gia tăng là gì cho chủ doanh nghiệp. Bài viết giải Read more
Doanh nghiệp của bạn có đủ điều kiện hoàn thuế GTGT không? Bài viết này giải thích chi tiết 4 Read more
Bạn bối rối về 2 loại giấy phép kinh doanh bắt buộc khi lập công ty? Bài viết này phân Read more
Hướng dẫn chi tiết 4 bước trong quy trình tự công bố sản phẩm theo Nghị định 15/2018/NĐ-CP, giúp doanh Read more
Định nghĩa Thuế TNDN hoãn lại theo VAS 17
Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 17 (VAS 17), thuế TNDN hoãn lại là khoản thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ phải nộp hoặc sẽ được hoàn lại trong tương lai, tính trên các khoản chênh lệch tạm thời, các khoản lỗ tính thuế và ưu đãi thuế chưa sử dụng được chuyển sang các năm sau.
Về cơ bản, nó phản ánh sự khác biệt giữa quy định của luật thuế và chuẩn mực kế toán, đảm bảo nguyên tắc phù hợp giữa doanh thu và chi phí trên báo cáo tài chính.
Tài sản thuế TNDN hoãn lại là gì?
Tài sản thuế TNDN hoãn lại là khoản thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ được hoàn lại trong tương lai khi doanh nghiệp thu được lợi ích kinh tế do đã trả trước một khoản thuế.
Nói cách khác, đây là một “khoản lợi” về thuế mà doanh nghiệp sẽ được hưởng trong các kỳ kế toán sau. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại là gì phát sinh chủ yếu từ:
- Các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ.
- Các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng được phép chuyển sang các năm sau.
- Các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng được chuyển sang các năm sau.
Nợ phải trả về thuế TNDN hoãn lại là gì?
Ngược lại với tài sản, nợ phải trả thuế TNDN hoãn lại là khoản thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ phải nộp trong tương lai tính trên các khoản chênh lệch tạm thời chịu thuế.
Đây là một nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp trong tương lai, phát sinh từ các giao dịch đã được ghi nhận trong kỳ hiện tại. Việc xác định chính xác khoản nợ này giúp doanh nghiệp dự phòng nguồn lực tài chính cần thiết.
Nguyên nhân và các trường hợp phát sinh thuế TNDN hoãn lại thường gặp
Hiểu được nguyên nhân gốc rễ sẽ giúp bạn dễ dàng xác định khi nào phát sinh thuế TNDN hoãn lại và áp dụng đúng đắn trong công việc.
Chênh lệch tạm thời – Nguồn gốc cốt lõi của thuế hoãn lại
Nguyên nhân chính phát sinh thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại là do có sự khác biệt về thời điểm ghi nhận doanh thu, chi phí giữa kế toán và thuế, tạo ra “chênh lệch tạm thời”. Chênh lệch này là sự khác biệt giữa giá trị ghi sổ của tài sản hoặc nợ phải trả trong bảng cân đối kế toán và cơ sở tính thuế của các tài sản hoặc nợ phải trả đó.
Sự khác biệt này đến từ việc luật thuế có những quy định riêng về các khoản chi phí được trừ khi tính thuế tndn so với chuẩn mực kế toán. Có hai loại chênh lệch tạm thời chính:
- Chênh lệch tạm thời được khấu trừ: Sẽ làm phát sinh tài sản thuế TNDN hoãn lại.
- Chênh lệch tạm thời chịu thuế: Sẽ làm phát sinh nợ phải trả về thuế TNDN hoãn lại.
Ví dụ về các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ (phát sinh Tài sản thuế)
Đây là các trường hợp mà chi phí kế toán được ghi nhận trước, nhưng chi phí thuế chỉ được trừ sau.
- Chi phí trích trước: Doanh nghiệp trích trước chi phí sửa chữa lớn tài sản cố định, chi phí bảo hành sản phẩm. Kế toán ghi nhận ngay vào chi phí, nhưng thuế chỉ chấp nhận khi chi phí thực tế phát sinh.
- Khấu hao tài sản cố định: Doanh nghiệp áp dụng phương pháp khấu hao nhanh cho mục đích kế toán, trong khi thuế chỉ cho phép khấu hao theo đường thẳng. Trong những năm đầu, chi phí khấu hao kế toán sẽ lớn hơn chi phí khấu hao theo thuế.
- Lỗ tính thuế chưa sử dụng: Các khoản lỗ từ hoạt động kinh doanh được chuyển sang các năm sau để trừ vào thu nhập chịu thuế. Với các doanh nghiệp mới, việc tìm hiểu liệu doanh nghiệp mới thành lập có được miễn thuế tndn hay không là một bước quan trọng để lập kế hoạch thuế hiệu quả.
Ví dụ về các khoản chênh lệch tạm thời chịu thuế (phát sinh Nợ phải trả thuế)
Đây là các trường hợp mà thu nhập kế toán được ghi nhận sau, nhưng thu nhập tính thuế được ghi nhận trước hoặc chi phí kế toán ghi nhận sau chi phí thuế.
- Khấu hao TSCĐ: Ngược lại với trường hợp trên, nếu giá trị còn lại theo sổ sách kế toán lớn hơn cơ sở tính thuế của tài sản (ví dụ: do đánh giá lại tài sản tăng).
- Doanh thu chưa thực hiện: Doanh thu được ghi nhận cho mục đích tính thuế trong kỳ hiện tại nhưng sẽ được ghi nhận vào lợi nhuận kế toán trong các kỳ tương lai (ví dụ: nhận trước tiền thuê nhà nhiều năm).
- Lợi thế thương mại: Lợi thế thương mại tạo ra trong giao dịch hợp nhất kinh doanh không được khấu trừ cho mục đích tính thuế nhưng được phân bổ dần vào chi phí kế toán.
Nắm rõ các trường hợp này là nền tảng cho việc thực hiện đúng cách tính thuế tndn tổng thể cho doanh nghiệp.
Cách hạch toán và ghi nhận thuế TNDN hoãn lại theo Thông tư 200
Thông tư 200/2014/TT-BTC đã cung cấp hướng dẫn chi tiết về việc hạch toán chi phí thuế TNDN hoãn lại.
Nguyên tắc xác định và ghi nhận
Việc xác định và ghi nhận thuế hoãn lại phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Xác định cuối năm: Tài sản thuế và nợ phải trả thuế hoãn lại được xác định vào cuối năm tài chính.
- Sử dụng thuế suất hiện hành: Giá trị được ghi nhận bằng tổng chênh lệch tạm thời nhân với thuế suất thuế tndn hiện hành.
- Bù trừ: Doanh nghiệp được phép bù trừ giữa tài sản thuế và nợ phải trả thuế hoãn lại để trình bày trên Báo cáo tài chính, miễn là chúng liên quan đến cùng một cơ quan thuế.
Hướng dẫn hạch toán tài sản thuế TNDN hoãn lại (TK 243)
Khi phát sinh chênh lệch tạm thời được khấu trừ, kế toán sẽ ghi nhận một tài sản thuế TNDN hoãn lại.
Bút toán hạch toán:
- Nợ TK 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại
- Có TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại
Ví dụ: Cuối năm N, công ty A có khoản lỗ tính thuế là 100 triệu đồng, được chuyển sang năm sau. Thuế suất là 20%.
- Tài sản thuế TNDN hoãn lại = 100 * 20% = 20 triệu đồng.
- Hạch toán: Nợ TK 243: 20 triệu, Có TK 8212: 20 triệu.
Hướng dẫn hạch toán nợ phải trả thuế TNDN hoãn lại (TK 347)
Khi phát sinh chênh lệch tạm thời chịu thuế, kế toán sẽ ghi nhận một khoản nợ phải trả về thuế TNDN hoãn lại.
Bút toán hạch toán:
- Nợ TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại
- Có TK 347 – Thuế thu nhập hoãn lại phải trả
Ví dụ: Công ty B có một tài sản cố định nguyên giá 120 triệu. Khấu hao kế toán 3 năm (40 triệu/năm), khấu hao theo thuế 4 năm (30 triệu/năm).
- Năm 1, chênh lệch tạm thời chịu thuế = 40 – 30 = 10 triệu.
- Nợ phải trả thuế hoãn lại = 10 * 20% = 2 triệu.
- Hạch toán: Nợ TK 8212: 2 triệu, Có TK 347: 2 triệu.
Khi nào cần thực hiện bút toán hoàn nhập thuế hoãn lại?
Bút toán hoàn nhập được thực hiện khi chênh lệch tạm thời ban đầu được xử lý hoặc đảo ngược.
Hoàn nhập tài sản thuế TNDN hoãn lại (ghi giảm) được thực hiện khi doanh nghiệp sử dụng các khoản lỗ hoặc chênh lệch được khấu trừ để giảm thuế phải nộp trong kỳ.
- Bút toán: Nợ TK 8212 / Có TK 243.
Hoàn nhập nợ phải trả thuế TNDN hoãn lại (ghi giảm) được thực hiện khi chênh lệch tạm thời chịu thuế không còn nữa.
- Bút toán: Nợ TK 347 / Có TK 8212.
Việc hoàn nhập này thường đi liền với các bút toán hạch toán sau quyết toán thuế để đảm bảo số liệu trên sổ sách khớp với tờ khai quyết toán. Nó khác biệt với khoản thuế tndn tạm tính phải nộp hàng quý, vì nó phản ánh nghĩa vụ dài hạn hơn.
Việc nắm vững cách xác định và hạch toán thuế tndn hoãn lại không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng các quy định của pháp luật mà còn đảm bảo báo cáo tài chính được trình bày một cách trung thực và hợp lý. Tại Hoàng Nam, chúng tôi nhận thấy rằng đây là nghiệp vụ phản ánh đúng bản chất của các giao dịch kinh tế, giúp ban lãnh đạo có cái nhìn chính xác về nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp trong tương lai.
Hi vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về thuế tndn hoãn lại trong 5 phút. Hãy chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích và thường xuyên theo dõi website của chúng tôi để cập nhật các kiến thức kế toán – thuế mới nhất!
Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Để được tư vấn tốt nhất, vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi để được tư vấn cụ thể dựa trên nhu cầu thực tế của bạn.
